| STEVE H. HANKE | Steve H. HANKE |
| Johns Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Ekonomi Profesörü & Forbes Dergisi Köşe Yazarı |
|
Değişen Zamanlar |
Kısa bir süre önce ilginç bir değişiklik gerçekleştirildi. 28 Mart 2010’da Rusya Devlet Başkanı Medvedev Rusya’nın yedi saat diliminden ikisini ortadan kaldırdı. Rusya dünyanın çevresinin neredeyse yarısını kaplayan bir ülkedir. Zamanı belirlemek için kullandığımız on dokuzuncu yüzyıldan kalma yöntemi kullandığımızda, Rusya’nın uzak Batı ucunda bulunan Kaliningrad’daki saat Alaska’daki Bering Denizindeki saatten (Medvedev’in yaptığı değişikliğin ardından) 9 saat geriden gidiyor. Ama atomik saatlerle ölçülen zaman Rusya’nın bu iki noktasında tam olarak aynıdır. Zaman her yerde aynıdır, ama güneş göğün çok farklı yerlerinde olabilir; bu ise, on dokuzuncu yüzyılda bugünkünden çok daha önemli bir şeydi.
Medvedev bu değişiklikleri neden yaptı? Washington DC’nin Batı sahilimizde olduğunu ve ABD’nin on bir zaman dilimine yayıldığını varsayalım. Eğer öyle olsaydı, Başkan Obama sabah saat 06:00’da çalışmaya başlandığında, (varsayımsal olarak genişletilen) Doğu sahilimizde çoktan saat öğleden sonra 16:00 olurdu ve tüm memurların 30 dakika içinde evlerine gitmeleri gerekirdi. Haberleşmek bile zorlaşırdı. Bu bize Rusya’nın neyle başa çıkmaya çalıştığı konusunda bir fikir verebilir. Ama Medvedev’in çözümü, bu sorunu hafifletmekle birlikte tamamen çözmüyor.
Saat ve takvim karmaşaları içinde sıkışan Ruslar ve bizim için bu problem çözülebilir türde bir problemdir. Takvimimiz büyük ölçüde kiliseler arasındaki tartışmaların ürünüdür; bu tartışmaların söz konusu kiliseler için önemli olduğu açık olmakla birlikte, günümüzün ticaretini ve etkin iş organizasyonunu etkilemesine izin verilmemelidir. Rusya’da Paskalya ve Noel tarihleri elbette Rus Ortodoks Kilisesi tarafından belirlenecektir, ama Rus iş takvimi Kilise tarafından değil, Moskova tarafından belirlenmelidir.
Takvimi modernize etmek ve sabitlemek için çeşitli denemeler yapıldı; 1892 yılında Eastman Kodak Company şirketini kuran ve tam bir iş adamı olan George Eastman iş dünyası ve ticaret için yararlı olacak bir takvim reformunun kararlı bir savunucusuydu. Eastman her biri 28 günlük 13 ay olması gerektiğini düşünüyordu. The Nation’s Business (Mayıs 1926) dergisinde yayınlanan yazısında, Eastman mevcut Gregoryen takvimle ilgili olarak şu şikayeti dile getiriyordu: “Aynı yıl içinde iki altı aylık dönemde üç günlük ve iki üç aylık dönemde iki günlük bir fark olabilir. Tatiller her yıl değişerek haftanın farklı günlerine denk gelir; hafta ortasına denk gelen tatillerdeki kapanmalar bazı tesisler için çok maliyetli olabilir. Düzenli toplantılar için tarih belirlemeye çalışırken, Pazar gününe denk gelen tatiller nedeniyle ve örneğin faiz hesaplamalarında geçen süre hesaplanırken karışıklıklar çıkmaktadır.” Ama Eastman’ın takviminde mevsimler kaymaktadır ki, bu kabul edilemez. Bu sorunu ad verilmeyen ek günler ekleyerek çözmeyi önermiştir.
Eastman’ın çabası ve takvim reformu başarısız oldu, çünkü dini tatil günlerini dikkate almamıştır. Biz, istisnasız bütün dini tatil günlerini dikkate alan yeni bir takvim öneriyoruz. Bu takvim basittir, dini açıdan itiraz edilemez, iş hayatı için uygundur ve her yıl aynı kalır. Bu takvimde, Eastman’ın takviminde olduğu gibi 364 gün vardır. Ama her beş veya altı yılda bir (özel olarak, yeni takvimde mevsimlerin kaymasını en aza indirmek için matematiksel olarak seçilmiş 2015, 2020, 2026, 2032, 2037, 2043, 2048, 2054, 2060, 2065, 2071, 2076, 2082, 2088, 2093, 2099, 2105, …yıllarında), yıl sonuna fazladan bir hafta (dini tatilin etkilenmemesi için, yedi gün) eklenmektedir. Bu ek yedi gün takvimi mevsimlerle tam uyum içinde geriye doğru kaydırmaktadır. Eastman’ın 28 günlük 13 ayı yerine, biz her biri 30 günlük iki ay ve 31 günlük üçüncü bir aydan oluşan birbirinin aynı 4 adet üç aylık dönemi tercih ediyoruz (ekteki daimi takvime bakın**). Bu modern takvim finansal hesapları basitleştirecek ve “üç kağıtçılık faktörünü” ortadan kaldıracaktır. Tahviller, gayrimenkul rehinleri, takas işlemleri, vadeli kur anlaşmaları vb… gibi bir dizi mali enstrüman için ne kadar faizin tahakkuk edeceğini belirlemek için, gün sayısı önemlidir. Mevcut takvimde gün sayısı sorunlarına neden olan karmaşıklıklar ve anormallikler bulunmaktadır. Bu nedenle, faiz hesaplamalarını basitleştirmek amacıyla bir çok kural oluşturulmuştur. ABD devlet tahvilleri için, iki tarih arasında kazanılan faiz, geçen fiili gün sayısı ile faiz ödemeleri arasında geçen fiili gün sayısı (fiili/fiili) arasındaki orana dayanır. Kolaylık olması amacıyla, ABD şirketleri, belediyeler ve çoğu teminat fonu 30/360 gün sayısı prensibini kullanır. Bu farklı çözümler kendi karmaşalarını, yetersizliklerini ve keyfiliklerini yaratmaktadır. Özel olarak, fiili/fiili ve 30/360 gün sayısı prensipleri arasında tam olarak 30 gün çekmeyen her ayda farklar oluşmaktadır. En iyi örnek, artık olmayan bir yılda 28 Şubat ve 1 Mart arasındaki faiz hesaplamasında ortaya çıkmaktadır. Şirket tahvillerinde üç günlük faiz hesaplanırken, devlet tahvillerinde yalnızca bir günlük faiz hesaplanmaktadır. Önerdiğimiz 30 günlük iki ay ve 31 günlük üçüncü bir aydan oluşan öngörülebilir 91 günlük üçer aylık dönemlerden oluşan daimi takvim yapay gün sayısı kurallarına olan ihtiyacı ortadan kaldırmaktadır.
Rusya’da ve dünyanın geri kalanında tarihleri ve saatleri düzenli hale getirmek için ne gerekiyor? Bunu yapmak için gerekli irade dışında hiçbir şey. Tarihlerin ve saatlerin düzenli hale getirilmesi konusunda, özellikle saat söz konusu olduğunda en kazançlı çıkacak ülke Rusya’dır.
Takvimden saate geçtiğimizde, tüm saat dilimlerini ve günışığı tasarruf saatini iptal etmeyi ve atomik saatini, özel olarak da Greenwich saatini veya bugün söylendiği biçimiyle Evrensel Saati benimsemeyi öneriyoruz. Modern takvim gibi Evrensel Saatin benimsenmesi de yararlı olacaktır.
Örneğin, Evrensel Saatin benimsenmesi Rusya’nın Doğu-Batı ekseninde ekonomik yönetimine yeni bir esneklik kazandıracaktır; herkes her an her yerde saatin tam olarak kaç olduğunu bilecektir. Şirketlerin açılış ve kapanış saatleri her iş ve aktivite sınıfı için belirtilebilecektir. Uygun bulunursa, tüm ülkedeki bankalar ve finans kurumları her gün dünya saatiyle aynı anda açılabilir ve kapanabilir. Bu, Rusya’nın en doğusundaki banka çalışanları çalışmaya güneş epeyce yükseldikten sonra başlarken, Rusya’nın en batısındaki banka çalışanlarının güneş daha doğmadan masalarının başında olması anlamına gelebilir. Ama tüm çalışma günü boyunca tüm ülkede birbirleriyle iş yapabilirler. (Bunun ikinci bir yararı olacaktır; en azından en doğuda ve en batıda bankalar çok erken ve çok geç açılacak ve bu durum, çiftçiler gibi “gün ışığında” çalışanlar için kullanışlı olacaktır.)
Evrensel saat kullanılırsa, güneşin konumuna bağlı olan tarım çalışanları güneşle birlikte kalkabilir ve bu durum, kültürel ve ekonomik yaşamlarının diğer yönleri bundan hiçbir şekilde etkilenmez. Saat ve tarih herkes için aynı olur. Ama çalışma saatleri Rusya’nın yerel ve ulusal ihtiyaçlarına göre hassas bir şekilde ayarlanabilir. Çin aynı nedenlerle tek bir saat dilimi kullanmayı tercih etti. Tüm dünyadaki bütün uçak pilotları, tam da genel olarak benimsenmesini savunurken belirttiğimiz nedenlerle ve elbette çarpışmaları önlemek için sadece Evrensel Saati kullanıyorlar.
Moskova her yıl aynı olan (arada bir yıl sonuna tam bir hafta ekleyerek sezonların uyumlulaştırıldığı) basitleştirilmiş bir takvimi ve Evrensel Saati benimseyerek, Uluslararası Tarih çizgisini kaldırabilir ve Alaska ve Rusya’nın en doğusundaki bölgeler dahil her yerde tarihi ve saati aynı yapabilir. Buralarda ve Pasifik Okyanusu’nda tarih güneş tepedeyken saat 00:00:00’da değişecektir.
Bu değişikliklerin doğal başlama tarihi 1 Ocak 2012’dir, çünkü bu gün hem mevcut Gregoryen takvimde hem basit, yeni takvimde Pazar gününe denk gelmektedir. Bu bize elbette, bilgisayar programlarını yeni basit sisteme göre değiştirmek için yeterli süreyi bırakmamaktadır. Ama bu önemli değildir, bu değişiklik tüm dünyada politik olarak belli bir zaman alacaktır ve doğal olarak, yine her iki takvimde de Pazar gününe denk gelen 1 Ocak 2017 tarihinde tamamlanabilecektir. Bu bize bilgisayarların ayarlanması için beş uzun yıl bırakmaktadır. Bu tarihlerde büyülü hiçbir şey yoktur; isterlerse herkes bugün geçebilir. Ama ulusal ve uluslararası anlaşmalar olmazsa, bu karışıklıklara neden olabilir.
Ama karışıklıktan endişe duymamamız gerekir. Yine Rusya’ya bakalım; saat dilimlerinin azaltılmasına ek olarak, 2011’de yaz saati uygulaması da kaldırıldı. iPhone’ların “yanlış” saatlerde çalması gibi bazı karışıklıklar yaşandı ama bu karışıklıklar geride kaldı!
Önerdiğimiz saat ve takvim değişiklikleri muazzam sayıda hata kaynağını ortadan kaldıracak ve çok sayıda yarar sağlayacaktır.
Konferans görüşmeleri kesin bir şekilde programlanabilecektir. Şu anda, bir konferans görüşmesi, diyelim, Merkez Günışığı Saati ile 15:00 için planlanmışsa, ABD’nin değişik yerlerindeki katılımcıların ne zaman telefon açmaları gerektiğini hesaplamaları gerekir. Önerimiz benimsendiğinde, bütün bunlar geçmişte kalacak ve saat dilimleri, yaz saatleri ortadan kalkacaktır. Tüm dünyada tek bir saat ve tek bir tarih olacaktır. Reçeteli ilaçların yenilenme zamanı yer yıl, her ay, aynı güne denk gelecektir. İş toplantıları, spor ve okul programları her yıl aynı olacaktır.
Bugünün saat dilimi, yaz saati karışıklıkları ve takvim dalgalanmaları yıllar içinde ortadan kalkacaktır. Buna karşılık, ekonomi, yani hepimiz, daimi bir “uyumlulaştırma temettüsü” alacağız.
