| ARKA BAHÇE | Bülent AKARCALI |
| Türkiye AB Karma Parlamento Komisyonu Eşbaşkanı |
|
Büyümek İstiyorsanız, Kurumsallaşın |
Timur’a yenilen Osmanlı, 600 yıl ayakta kalırken Çin Seddi’nden Anadolu’ya büyük zaferler kazanan Timur İmparatorluğu kurucusu öldükten kısa bir süre sonra dağıldı. Bu örnek kurumsallaşma için zafer ve başarının tek başına yeterli olmadığını gösteriyor. Türkiye’de başarıya ulaşmış holdingler, kurumsallaşmaya önem veren kurucular nedeniyle büyüyüp geliştiler. Kurumsallaşamayan şirketlerin hızlı bir yükselişten sonra büyük bir gürültüyle de çöktüklerini görüyoruz.
Kurumsallaşmada küçük/büyük şirket ayrımı var mı?
Bugün tek bir kişi bile çalışmasını kurumsallaştırabilir. İşlerini öyle organize eder ki rakiplerine karşı fark yaratır ve böylece büyümenin kapısını açar. Ben en güzel örneği simit işinde gördüm. Simit alan ve yiyenleri devamlı izleyen bir girişimci, damak zevklerine göre kimin ne ihtiyacı olduğunu ortaya çıkardı. Böylece küçük simitçi tezgâhından doğrudan doğruya müşteriye ve her müşterinin damak tadına hitap eden bir kurumsal yapı oluştu. Değişik tat ve lezzette simitler üretilir ve satılır oldu. Simit Sarayı dükkan zincirleri bu şekilde ortaya çıktı. Diğerlerine göre farklılaşıp vezaman içinde ürün kalite ve çeşidinde zenginleşip, fiyatlarını daha çok karlılığa göre ayarlayabilir oldular. Bu tür örnekleri bazı esnafta da görebilirsiniz. Müşteriyi güzel bir çorba, kebap veya verilen hizmet nedeniyle kendisine bağlar. Müşteri burada sürekli aynı kaliteyi sürpriz olmayan bir fiyatla bulacağını bilir. Mc Donald’s’ın başarısı altında da bu kavram yatar.
Kurumsallaşmada işin sırrı nedir?
Her şey benden sorulur, ben bilirim, ben yaparım düşüncesinden vazgeçmek gerekiyor. İş sahibi yetki ve sorumluluğu başkasına devrettiğinde bazı hataları görmezden gelerek düzeltmeye çalışmalı. Aile oluştuğunda kurumsallaşmaya başlıyoruz. Çocuklar kendi ailelerini kurduktan sonra her şey için anne-babalarına danışmıyor. Anne baba da gidip çocuklarının her şeyine müdahale etmiyorlar. Fakat, aynı baba iş hayatında, oğluna-kızına yetki ve sorumluluğu bir türlü devretmek istemiyor. Oysa belirli bir büyüklüğe gelindikten sonra şirket sahibi kaptan köşkünden çıkmayı bilmelidir. Çünkü o artık geminin kaptanı değil, bir armatör olmaya doğru gitmelidir, yani çok sayıda gemi sahibi olup onu işleten kişi olabilmelidir. Gemi sahibi, gemisini bir kaptana devrettikten sonra ikinci gemiyi nasıl alacağını ve en pahalı yükleri nerede bulabileceğini gemilerini enverimli nasıl işletebileceğini araştırmalıdır. Gemi sahipliğinden armatörlüğe geçiş kurumsallaşmayı başlatmalıdır. Gerçek büyüme kurumsallaşmadan sonra başlar. Aile şirketleri kurumsallaşırlarsa büyüme hızlarını iki misline çıkarabilirler.
Kısa sürede bu büyüme nasıl gerçekleşiyor?
Kurumsallaşan yapılarda hâkim sermaye, günlük hayatın baskısı olmadan yeni projeler geliştirmeye, farklı insanlar ve dünyalar tanımaya zaman bulur. Şirket sahibi, günlük iş baskısından kendini kurtarıp yeni yatırımları, fırsatları düşünmeye, araştırmaya gerekli imkanlara kavuşur; geleceği hazırlamakiçin en iyi uzman, hukukçu ve maliyecilerle derinlemesine tartışma imkanına sahip olur. Yeni dünyalara, yeni ürünlere, yeni teknolojilere daha fazla zaman ayırabilir, daha çok düşünme fırsatı bulur. Kurumsallaşmada kurulan düzenle firma sahibi aynı zamanda mevcut şirketlerinin daha iyi denetimini sağlar.
Kurumsal şirketler nasıl denetleniyor?
Ben bunu otomobillerdeki göstergelere benzetiyorum. Her otomobilin göstergeleri var. Araba çalıştırıldığında ek göstergeler de ortaya çıkıyor: yakıt durumu, hız, motor ısısı vs. Yönettiğiniz arabanın durumunu görmüş oluyorsunuz. Göstergeler arabayı sürekli denetleyerek size ihtiyacınız olan bilgileri verip, muhtemel sorun ve arızalara karşı da uyarıyor; fren balataları incelince kırmızı bir ışık yanmaya başlıyor. Bir araçta yakıt miktarını belirten gösterge olmadığını ve her gün arabanızı çalıştırmadan benzin deposuna sokacağınız bir çubukla miktar denetimi yapmak zorunda kaldığınızı düşünün. Kaba bir kıyaslamayla yakıt göstergesinin olmayışını bireysel girişimle yürütülen firma, varlığını da kurumsallaşmaya başlayan firmaya benzetiniz. Kurumsallaşmanın temel taşı, profesyonel yöneticilere teslim edilen şirketin her kademede denetlenmesidir. Günlük çalışmalar, tespit edilen hedefler, her türlü üretim, mali ve diğer hareketler şirket yöneticilerinin istek ve ihtiyaçlarına göre oluşturulacakları bir gösterge düzeneğinle gerçekleşir. Şirket büyüdükçe gösterge sayısı da artar. Kurumsallaşmada şirket sahibi günlük işlere karışmadan göstergeler sayesinde şirketlerindeki durumu izler. Eğer göstergeler ana hedeflerde sapmayı işaret ediyorsa müdahale eder.
Kurumsal şirket ile kurumsallaşmamış şirketin farkları nedir?
Kurumsallaşmamış şirketlerde yönetim-karar-denetim hep aynı ellerdedir. Doğru dürüst planlanma yapılmaz, günlük çalışılır, gelecek bilimsel değil duygusal dürtülerle hazırlanır. Bir yargı mekanizmasının işlemesi için ayrı ayrı polis, savcı, yargıç ve avukata gerek vardır. Bu şirketlerde polis, savcı, yargıç ve avukatın işini tek kişi üstlenir. Kimin doğru kimin yanlış yaptığı belli olmaz. Çalışanların geleceği belirsizdir.
Kurumsallaşma da bir örnek
Yönetim Kurulunda Kurumsallaşmadan sorumlu üye olarak bulunduğum Holding kadrolaşma açısından Türk piyasasının en değerli elemanlarını bularak kendi alanında kurumsallaşmaya giden yolu açtı. Bu elemanları işleriyle öylesine özleştirdi ki satış departmanı konulan hedefleri gerçekleştiremediği için biz buraya layık değiliz diyerek istifa etmeye kalktı. Tüm kadrolarolaylara her açıdan tam hakim yöneticilerden oluşturuldu.
Profesyonel kadro kurmak dışında neler yapıldı?
Holding’in anayasası hazırlandı. Bu anayasanın temel esasları var. Anayasa der ki;Bu Holding’teçalışanların terfisi, ilerlemesi kan bağına değil, bilgi ve beceriye bağlıdır. Anayasa da ödül ve ceza sistemi ve yönetim yapısı belirlendi. Holding’te genel müdürlerin üzerinde grup başkanlıkları sistemi kuruldu. Kurumsallaşma çalışmaları dört yıl sürdü ve teknik olarak tamamlandı. Ancak fiili olarak kurumsallaşma sürüyor.
Fiili kurumsallaşma nedir?
Şirket içi eğitimler, kurumsallaşma çalışmalarının yapılıp yapılmadığının denetlenmesi gibi konuları kapsıyor. Çünkü bu süreçte ortaya çıkan sorunları gidermek için sürekli çalışmak gerekiyor.
Kurumsallaşmayı iki yıl gibi kısa bir sürede nasıl tamamladınız? İşlerini çok iyi bilen bir ekip çalışıyor. Bu ekip profesyonel kadroyu bulmada gereken kararlılığı gösterdi ve en iyileri istihdam etmede ısrarcı oldu.
Tüm bu kurumsallaşma çalışmaları meyvesini vermeye başladı mı?
Geçen süre içinde Holding iki misli büyüdü, şirket sayısı otuza çıktı, dışa çok ciddi açılım gerçekleşti