| PERSPEKTİF | Ali MİDİLLİLİ |
| TEDMER br> (Türkiye Etik Değerler Merkezi) Başkanı |
|
Etik Liderlik Yol Haritası (1) |
“Yol Haritası”
Kurumsal etik kavramı tüm dünyada yeni ve farkındalık yaratacak bir yönetim anlayışına duyulan ihtiyaçla beraber doğdu. Bu konuda A.B.D.’nin öncülüğünde kurulan ve kar amacı gütmeyen sivil toplum kuruluşları (ERC gibi) kurumsal etik çalışmalarını 1980’li yılların başında başlattılar. Bugün gerek kamu, gerekse özel sektörlerinde, başta halka açık kurumlar olmak üzere, giderek artan bir kabul gören etik yönetimi, son bir sene içinde Türkiye’de de ilgi görmeye başlamıştır. 1970’lerin “sosyal sorumluluk”, 1980’lerin “kalite odaklılığı”, 1990’ların “kurumsallaşma ve iyi yönetişim” uygulamalarından sonra 2000’li yılların ön planda olan uygulaması “etik standartlar ve etik liderliği” olacaktır.
Bu güne kadar halka açık kurumlarda, yönetim kurulu seviyesinde, var olan tüzükleri, icrai ve idari davranış usülleri ve bunları destekleyen görevlerin ayrışması ve sorumlulukların tanımlaması ve hatta hukuki yükümlülüklerinde belirlenmesi gibi yaklaşımlar bir noktaya kadar bu kurumlara bir farkındalık sağlamış, fakat karar alma süreçlerinde etik değerlerin belirleyeceği ve yönlendireceği “davranış standartlarını’na” olan ihtiyacı giderememiştir.
Davranış standartlarının belirlenmesi için gerekli olan kodlamaların önemi, hukuki yaptırımların, kurumlarda iş yapma kurallarının, dahili ve harici denetimlerin, görev ve sorumluluk tanımlamalarının ötesinde, tüm bu uygulamaları tamamlayıcı bir katma değer yaratmasındadır. Davranış kodları, her kuruma özgü olması gereken davranış ilkelerinin tanımlamasıdır. Bu ilkeler bizlere hukuki ve kurumlara mahsus kurallar silsilesinin ne için var olduğunu, davranışlarımızı nasıl etkileyediğini, bu kurallara karşı geldiğimizde yaptırımların ne olacağını, ve bazı durumlarda bu kurallar silsilesinin yetersiz olduğunda ve bizim bir yorum getirmemiz gerektiğinde, neleri nasıl yapmamız gerektiğine rehberlik eder ve anlamamıza yardımcı olur.
Neden kodlar?
Kodlar, bizlerin iş hayatında pragmatik yaklaşımımızı sağlayacak bir kılavuzdır. Genel olarak, bu kılavuz içinde belirtilen “değerler” ve “ilkeler” icraat ve uygulamada karşılaşılacak olan belirsizlikler ve boşluklardan örnekler vererek, gerek icraatın içinde bulunanları, gerekse yönlendirme konumunda olanları, kurum ilkeleri ve değerleri doğrultusunda karar almalarında yardımcı olur. Bir örnek vermek gerekirse, bir yönetim kurulunun nasıl adil davranacağı o kurumun tüzüğünde belirtilmeyebilir. Tüzükde bir ‘çıkar çelişkisi’ durumunda yönetim kurulu kararına iştirak etmemenin usulü belirtilmiş olabilir ama böyle bir durumda adil karar alabilmek için gereken bağımsızlığın, çıkar çelişkilerinin ve kişisel/kurumsal çıkarların önceliklerinin tanımlamaları yapılmamış olabilir. “Çıkar çelişkisinin” tanımının olmadığı bir kurulda kimin ‘daha çok adil’ veya ‘daha az adil’ davrandığının belirlenmesi mümkün olmayabilir. Adil davranmanın ‘azı’ veya ‘çoku’ olmamalıdır. Bu bir standarda oturtulmalı ve herkes tarafından aynı şekilde bilinmelidir.
Kodlar, kurumlarda tüm çalışanların o kurumun değerlerini ve ilkelerini anlamasında, kendinden beklenenleri bilmesinde ve uygulamada bu doğrultuda davranmasında yardımcı olur. Ortak kelimeler havuzu oluşturarak, kurul üyelerinin etik açıdan daha iyi ve daha tutarlı bir hizmet vermelerini temin eder. Kurum içinde etik bilgi paylaşımı ve iletişiminin ortak söylemler ile başlamasını sağlar ve çalışanların belirsizlik ve baskı anlarında, tüm kurallar silsilesine rağmen, yanlış kararlar almalarını önler.
Sonuç olarak kodlar yönetim kurullarına farklı bakış açıları vererek daha verimli çalışmalarını sağlar.
• Kodlar, etik kılavuz ve uygulama belgesinin hazırlanmasını temin eder. Bir kurumun, yönetim kurulu üyelerini en üst düzeyde etik standartlar doğrultusunda hareket etmesini sağlar. Detaylı olarak doğru ve yanlışın tanımını yaparak toplum içinde bir farkındalık ve saygılık yaratır.
• Kodlar, kurumun beklentisi ve niyetini yönetim kurulu üyelerine açıkça belirtmesini ve bunu hukuki bir zemine oturtmasını sağlar.
• Kodlar, pragmatik örneklemeler ile her çalışanının belirsizlik be baskı anlarında, standart haline getirilmiş ortak değerleri ve ilkeleri sayesinde, daha verimli kararlar almalarını sağlar.
• Kodlar, kurumlara özellikle değişim veya belirsizlik dönemlerinde doğru kararlar alınması konusunda yardımcı olur.
• Kodlar, kurumun içinde var olduğu toplumu yönetim kurulunun dikkatine getirir. Yönetim kurulu üyelerinin sadece hissedarları temsil etmediklerine, toplumu ve diğer tüm pay sahiplerini de temsil ettiklerini hatırlatır. Kurumların toplumlar müsaade ettiği sürece var olacaklarını ve dolayısı ile topluma olan sorumluluklarını göz ardı etmemelerini ve etik olmalarını talep eder.
Etik Liderlik Yol haritası’nın ilk kısmını burada noktalarken, bir sonraki kısımda etik kodların nasıl hazırlandığını sizlerle paylaşacağımı bilmenizi isterim.